رابطه انسان و طبیعت، آینده تعامل زمین با میهمان دیرینه‌اش
انسان، به عنوان فکورترین مخلوق طبیعت، همیشه به دنبال پاسخ این سوال بوده است که، قواعد و اصول عملکردی طبیعت چیست. از آنجا که ما بیشترین دگرگونی را در زمین ایجاد کرده‌ایم، درک واکنش طبیعت نسبت به فعالیت‌های انسان، حیاتی‌ترین محرکِ ما برای فهم ذات طبیعت است. نیاز عمیقی در انسان هست برای فهمیدن اینکه، آیا برای همیشه بر این سیاره دوام می‌آورد یا نه؟
ساده‌ترین، و تکراری‌ترین فعالیت‌های طبیعی نیز، ما را به این فکر وا می‌دارند که چه قاعده‌هایی پشت این رفتار طبیعت وجود دارند. از ویژگی کششی آب و حرکت یک حشره روی آن، تا طوفان‌های بزرگ و ناتوانی ما در مقابل آنها، درک چرایی وجود این عملکردهای طبیعت، همیشه برای ما جذاب بوده است.
زمانی موجودیت انسان و طبیعت در یک هارمونی تعریف شده بود، هارمونی‌ای که اکنون در حال تبدیل به یک آشفتگی است. طبیعت غذا، سرپناه و هرچه نیاز داشتیم را برایمان فراهم کرده بود، اما ذات انسان زیاده خواهی است، و این زیاده‌خواهی در مسیری بر علیه خود او و طبیعت گام برداشت. دودکش‌ها بر فراز خانه‌ها دی اکسید کربن به جو تزریق کردند، زغال سنگ و نفت شروعی بر انقلاب صنعتی بود، و ماشین‌ها چهره‌ی زمین را تغییر دادند.
در سال‌های اخیر کمپین‌های زیادی تحت عناوینی چون "نجات زمین" شکل گرفته است. کمپین‌هایی که به دنبال آگاه‌سازی جوامع درباره خطر جدی تخریب طبیعت و ضررهای آتی آن هستند. با این وجود، آمارها نشان می‌دهند، هرچه زمان می‌گذرد، نرخ تخریب طبیعت در قیاس با ترمیم آن به شدت افزایشی است. به این معنی که توازونی بین تصمیم‌هایی که کشور یا نهادی بین‌المللی می‌گیرد، با کشور یا نهادی دیگر وجود ندارد، یا اینکه آنچه تصویب می‌شود به عمل نمی‌رسد.
یک نکته انحرافی در همه‌ی این کمپین‌ها وجود دارد، و آن تاکید بر نابودی طبیعت و پر رنگ جلوه دادن آن در برابر نابودی بشر است. با رفتار اکنون بشر، کدامیک بیشتر متضرر خواهند شد، انسان یا طبیعت؟
آنچه ما از طبیعت می‌بینیم، حس می‌کنیم یا می‌شنویم حاصل میلیاردها سال تکامل سیاره زمین است. زمین در معرض جریانات منظومه‌ای بوده که تولید دی اکسید کربن توسط انسان، در مقابل آن شوخی بیش نیست. مطمئنا، با این سبک زندگی بشر، آنچه رو به نابودی است خود اوست و نه زمین. سیاره ما، پس از ما و پس از همه‌ی تخریب‌های حاصل از فعالیت‌های ما، دوباره وارد روند تکاملی و ترمیمی خود می‌شود. شاید ردپای انسان در طبیعت، نسبت به بازه‌ای که طبیعت به این شکل یا شکل‌های مشابه وجود داشته، به هیچ وجه به چشم نیاید.
بنابراین، کمپین‌ها، میزگردها و هر آنچه حول فعالیت نابود کننده بشر شکل می‌گیرد، باید به مراتب به قضیه نابودی نوع بشر بپردازد تا نابودی طبیعت. این امر مهمی است، چراکه انسان‌ها عادت دارند که وقتی خطر را متوجه خود نبینند و احساس امن بودن داشته باشند، دیگر به ندرت تلاشی برای تغییر وضعیت موجود می‌کنند.
زمین به تعداد چند نفر ظرفیت دارد؟
شاید این مهم‌ترین سوال اکولوژی انسانی باشد؛ آستانه انفجار کجاست و رشد جمعیت چه تاثیری بر طبیعت و نسل بشر دارد؟ با وجود همه بیماری‌های فراگیر، سرطان‌ها، وقایع فاجعه آمیز طبیعی و ساخت بشر و انواع دیگر، نرخ رشد جمعیت کره زمین همچنان صعودی است. عقیده بر این است که نقطه‌ای نه چندان دور در آینده تاریخی بشر وجود دارد که مرگ و میرهای ناگهانی و در مقیاس بزرگ اتفاق می‌افتند و بدین شکل نوع بشر تا عدد تعادل جمعیتی عقب زده می‌شود. هر روند غیر عادی صعودی، محکوم به سقوطی ناگهانی است.
زمین ظرفیت تامین نیازهای اولیه چه تعداد از انسان‌ها را دارد، و چه زمانی رشد جمعیت آن مرز ظرفیت زمین را لمس می‌کند؟ بیشتر دانشمندان حوزه اکولوژی انسانی بر این باورند که محدوده جمعیتی، عددی است بین ۹ تا ۱۰ میلیارد نفر. به عنوان مثال پرفسور ویلسون از دانشگاه هاروارد بازه‌ای مشابه را، بر مبنای محاسبه میزان منابع طبیعی زمین، به دست آورده است.
جدا از منابع آبی که اصلی‌ترین نیاز است، حتی با بهینه کردن محصولاتی چون گندم تا سرحد امکان، باز هم نقطه‌ی انتهایی برای ظرفیت زمین‌های کشاورزی وجود دارد. سیاره ما حدود ۱٫۴ میلیارد هکتار زمین قابل کشت دارد؛ حتی اگر تمام مردم گیاه‌خوار شوند، باز هم زمین بیشتر از ۱۰ میلیارد انسان را پوشش نخواهد داد. با این توصیف، آن نقطه زمانی بازگشت و کاهش ناگهانی جمعیتی چه تاریخی خواهد بود؟
باور بر این است که تا سال ۲۱۰۰، با این نرخ رشد جمعیت، به عدد ۱۰ میلیارد خواهیم رسید. با این حال، کوچکتر شدن جمعیت خانوارها در سرتاسر جهان، و تمایل کمتر انسان به تولید مثل، این عقیده را پدید آورده که در میانه مسیر تا سال ۲۱۰۰، چرخش جمعیتی شکل خواهد گرفت. یعنی به جای آن نقطه ناگهانی کاهش جمعیت، با شیب ملایم‌تری این روند نزولی را جمعیت دنیا به خود خواهد دید. به نحوی، طبیعت غریزه و مسیر خود را بر ما دیکته می‌کند، هرچند ما باور داریم که مختاریم، حتی به نابودی خود.
انسان تا کی بر زمین حکومت می‌کند، آیا نوع بشر منقرض خواهد شد؟
این عنوان برای فیلم‌های علمی تخیلی بسیار جذاب است، و از آنجا که این فیلم‌ها نیز فروش خوبی دارند پس مردم نیز دوست دارند بدانند نژادشان تا کی به زندگی روی زمین ادامه خواهد داد. همین الان هم ما دریافته‌ایم که در مقابل چرخش‌های رفتاری اجزای طبیعت بسیار ضعیف هستیم. با تمام رشدی که انسان در علم پزشکی و سایر علوم دیگر داشته، همچنان یک ویروس مثل کرونا می‌تواند انسان‌ها را به زانو در آورد، و به نوعی، طبیعت زمانی برای بازسازی خود بیابد. شاید این راهکار طبیعت برای تعامل با انسان است، هرجا انسان بیش از اندازه پایش را از گلیمش درازتر کند، طبیعت تنبیه‌ش می‌کند. اما آیا طبیعت هرگز به برچیدن بساط بشر تصمیم می‌گیرد؟
پرداختن به این سوال همان اکولوژی انسانی است که ما در سلسله مقالاتی به صورت ویژه به معرفی و اجزای آن و تاثیرش بر کسب و کارها می‌پردازیم. در این مقاله اما، هدف ارائه توصیفی از اهمیت و کلیت موضوع بوده است.
اما آیا تا کنون از خود پرسیده‌اید: چند نفر انسان، از ابتدا تا نقطه انقراض بشر، بر روی زمین زندگی می‌کنند. عدد ۱٫۲ تریلیون، رقم تخمینی است که می‌توانید با آن فکرتان را کمی سرگرم کنید. همچنین عدد ۸ میلیون سال به عنوان تمام دوره زیست انسان بر زمین معرفی شده است. این اعداد در واقع با محاسبه منابعی که انسان برای بقا نیاز دارد و روند ناپدید شدن آنها بر زمین است. شاید برای همین است که انسان از سالها قبل به دنبال یافتن حیات و رفتن به سیاره‌های دیگر است.
در کانون این نابودی، زمان آن و تعداد تقریبی انسان‌ها، رفتار انسان بسیار تعیین کننده است. وقتی در منطقه‌ای درخت‌ها قطع شوند و پوشش گیاهی مناسبی وجود نداشته باشد، سیل باعث ایجاد خسارت‌های بیشتری می‌شود. آب اگر مدیریت نشود هدر می‌رود و هیچ جایگزینی هم برایش نیست. اگر انسان در قبال طبیعت مسئولیت‌پذیر نباشد، بر خلاف سازگاری با طبیعت حرکت کرده و ایستگاه آخر به اون نزدیک‌تر می‌شود.
کسب و کارهای آینده و اکولوژی انسانی
ما در دوره شکوفایی تکنولوژی، در عصر سرعت زندگی می‌کنیم. تراشه‌های کامپیوتری کوچکتر و کوچکتر می‌شوند، وقتی قدرت و سرعت آنها روندی صعودی دارد. تجارت‌های مختلف نیز به دور تکنولوژی حلقه می‌زنند و ویژگی‌های مختلف آن را، برای جا نماندن از رقبا، به کار می‌گیرند. این سرعت زیاد در تولید، و متناظر با آن مصرف مشتریان، باعث غفلت از اصلی‌ترین عنصر این حرکت می‌شود، منابع اولیه.
زمین، این سیاره خوش‌شانس منظورمه شمسی، محدود به مواد تشکیل دهنده آن و مدارش به دور خورشید است. قرار نیست چیزی به آن اضاف شود و تنها عناصرند که فقط از نوعی به نوعی دیگر تبدیل می‌شوند. این تعریف متناهی از منابع باعث شده است که نگرانی ما از نقطه پایانی این منابع هر روز پر رنگ‌تر شود. با این حال، حرص فزاینده انسان برای تولید و تجهیز بیشتر خود، تا این نقطه از تاریخ چندان مجالی برای توقف همه‌جانبه و یافتن راه حلی شدنی برای وضعیت کاهشی منابع، نداده است.
اقتصاد در حال گسترش امروز، با سرعت زیادی به سمت تونل تاریکی حرکت می‌کند که هیچ بعید نیست مسدود باشد. جایی که دیگر مواد اولیه برای شرکت‌های سازنده نیست، حتی کاغذی برای چاپ پول نیست. شاید این دلیل اصلی سوق یافتن اقتصاد به سمت اقتصادی دیجیتال است. بلاک‌چین‌ها در حال قدرت گرفتن هستند و رمزارزها جایگزین واحد‌های پولی مختلف می‌شوند.
جهان آینده به نظر جهانی است که در آن بازیافت‌ها سریع‌تر انجام می‌گیرند و برخلاف تصور امروزه، وسایل یک‌بار مصرف کم کم از جریان خارج می‌شوند. کسب و کارهای آینده مطمئنا بر پایه تعریف‌های دیجیتالی خواهند بود، آنچه بلاک‌چین‌ها اکنون عرضه می‌کنند و خریداران خاصی دارند، در آینده به روزمرگی همه‌ی ما تبدیل می‌شوند و درک آنها دیگر برایمان پیچیده نیست.
مهمتر از همه، تعریف زندگی کردن است که دگرگون خواهد شد. معنی خانه و اجزای تشکیل دهنده آن نیز در حال حرکت به سمت دیجیتالی شدن است. متاورس‌ها در حال گسترش هستند و در آینده‌ای نچندان دور، خانواده‌ها دور میزهای مجازی در خانه‌های مجازیشان جمع می‌شوند، و نهار مجازیشان را می‌خورند. اگرچه این یک تخیل دور از انتظار است، با این حال با این سرعت ایده‌پردازی و تحول در تولیدات شرکت‌ها و سازگاری مردم با آنها، به نظر می‌رسد در آینده‌ای نه چندان دور، تعریفی بسیار متفاوت از زندگی کردن را تجربه خواهیم کرد.
بنابراین، تمام آنچه گفته شد یک عملکرد را نمایان‌تر می‌کند، و آن سازگاری است. انسان، تجارت‌ها و هر جامعه‌ی متشکلی از آنها نیاز به تعریف دقیقی از سازگاری دارند. سازگاری با آینده‌ی نزدیکی که بیشترین غافلگیری‌ها را با خود خواهد داشت، از هر مولفه‌ی دیگری در زندگی بشر حیاتی‌تر است.
درباره نویسنده:
نیر چاوشی یک مدیر خلاق و موفق در حوزه استارت‌آپ‌هاست که سابقه مدیریت شرکت‌هایی مثل کارگشا و کافه اینو را دارد. چاوشی دانش آموخته رشته‌های مهندسی صنایع، مهندسی فناوری اطلاعات و MBA است. آخرین مدرک تحصیلی او DBA است.
بدون دیدگاه